Çevre kirliliği ve atık sorunu, günümüzde küresel ölçekte artan ve tüm canlıların geleceğini tehdit eden önemli problemlerden biridir. Sürdürülebilir bir dünya için çevre koruma faaliyetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi ve atık yönetiminin verimli hale getirilmesi bu yüzden büyük önem taşımaktadır. Bu noktada Türkiye’de hayata geçirilen Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS), atık yönetimi ve çevre koruma çalışmalarını dijital ortama taşıyarak büyük kolaylıklar sağlamaktadır.
EÇBS, atık işletmelerinin, geri dönüşüm tesislerinin, belediyelerin ve diğer kurum/kuruluşların çevresel verilerini tek bir platformda toplamasını, izlenmesini ve raporlanmasını sağlayan bir online sistemdir. Bu sayede kağıt israfının önüne geçilmekte, zaman ve maliyet tasarrufu elde edilmektedir. Ayrıca dijital ortamda gerçekleştirilen tüm işlemler sayesinde şeffaflık ve veri güvenilirliği de artmaktadır.
Entegre Çevre Bilgi Sistemine Nasıl Kayıt Yapılır?
EÇBS’ye kayıt olmak için öncelikle e-Devlet Kapısı üzerinden T.C. Kimlik Numaranız ve e-Devlet şifrenizle sisteme giriş yapmanız gerekmektedir. Ardından “Entegre Çevre Bilgi Sistemi” uygulamasına tıklayarak kayıt işlemlerinizi başlatabilirsiniz.
Karşınıza çıkan formda firmanızın veya kişisel bilgilerinizi doldurmalısınız. Bu aşamada firma adı, vergi numarası, adres bilgileri, yetkili kişi bilgileri gibi detaylar istenmektedir. Eğer bir firma bünyesinde değil bireysel olarak kayıt olacaksanız kişisel bilgilerinizi girmelisiniz. Talep edilen belgeleri de sisteme yüklemeniz gerekmektedir.
Kayıt işlemleri tamamlandıktan sonra EÇBS’ye erişim sağlayabilirsiniz. Ancak aktivasyon aşamasından geçmeniz gerektiğini unutmayınız. Aktivasyon işlemi hakkında aşağıda detaylı bilgi verilmiştir.
EÇBS Nedir ve Nasıl Kullanılır?
Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulan, atıkların dijital ortamda yönetilmesini sağlayan bir online platformdur. Bu sistem, atık yönetimi, çevre izinleri, geri dönüşüm faaliyetleri gibi konularda tüm iş ve işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilmesine olanak tanımaktadır.
Sistemde kayıtlı kullanıcılar, atık beyannamelerini online olarak doldurabilmekte, atık taşıma belgelerini kolayca çıkarabilmekte ve çevre izin süreçlerini anında takip edebilmektedir. EÇBS platformu; belediyeler, sanayi tesisleri, atık işletmeleri, geri dönüşüm tesisleri ve diğer kurum/kuruluşların tüm atık verilerini dijital ortamda toplayarak verilerin merkezi bir sistemde izlenebilmesini ve raporlanabilmesini sağlamaktadır.
Bilgiler sisteme girildiği andan itibaren dijital arşivleme sayesinde güvence altına alınmaktadır. Ayrıca tüm işlemlerin online gerçekleşmesi nedeniyle büyük ölçüde kağıt tasarrufu edilmekte, zaman ve maliyet açısından önemli avantajlar elde edilmektedir.
Ayrıca EÇBS üzerinden Sıfır Atık Yönetim Sistemine de entegre olunabilmektedir. Sistemde kayıtlı tüm kurum ve kuruluşlar, atık verilerini bu platformdan sıfır atık beyannamelerine aktararak Sıfır Atık Yönetimi’ne katkıda bulunabilmektedir.
Entegre Çevre Bilgi Sistemi Aktivasyonu Nasıl Yapılır?
Entegre Çevre Bilgi Sistemi akticasyonu için öncelikle e-Devlet Kapısı üzerinden giriş yapmalısınız. Arama kısmına “Entegre Çevre Bilgi Sistemi” yazarak uygulamayı bulabilirsiniz. Karşınıza çıkacak firmaların listesinden, işlem yapmak istediğiniz şirketi seçmelisiniz.
Eğer ilk defa giriş yapıyorsanız, e-posta adresinize bir onay maili gönderilecektir. E-posta kutunuzu kontrol ederek onay işlemini gerçekleştirmelisiniz. Ardından sisteme giriş yaptıktan sonra, “Hesap” menüsünden kurumunuzun kayıtlı olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Kayıtlı değilse, sağ üst köşedeki “+Yeni Firma Kaydı” butonuna tıklayarak firma kaydı oluşturabilirsiniz.
Firma adresinize ait UAVT (Ulusal Adres Veri Tabanı) kodunu otomatik almak için “bilmiyorum” seçeneğini işaretlemelisiniz. Sistem, bu kodu sizin için otomatik olarak atayacaktır. Firmanızın harita lokasyonunu da girmeniz gerekmektedir.
Daha sonra, firmada yetkili olduğunuzu belirten kutucuğu işaretlemeli ve firmanın ticaret sicil gazetesi örneğini ile yetkili olduğunuzu kanıtlayan belgeleri sisteme yüklemelisiniz.
Sisteme yüklediğiniz belgelere ek olarak, sistem tarafından otomatik olarak üretilen formun çıktısını almalı ve İl Çevre Müdürlüğü’ne götürmelisiniz. Belgeleri sisteme yükledikten ve elden teslim ettikten sonra onay süreci başlayacaktır. Onay durumuna dair bilgilendirme, hem telefonunuza mesaj hem de e-posta adresinize gönderilecektir.
Entegre Çevre Bilgi Sistemi Atık Beyanı Nasıl Yapılır?
Yıllık Atık Beyanı, Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden gerçekleştirilebilir. Öncelikle sisteme giriş yapılmalı ve sol taraftaki Tesis Şube Listesi seçilmelidir. Liste üzerinden atık beyanı yapılacak tesise tıklanır. Açılan sayfada Uygulama Listesi bölümünden Atık Yönetim Uygulaması (TABS/MoTAT/KDS) açılır.
Atık Yönetim Uygulaması içerisinde sol menüdeki Atık Beyan Sistemi (TABS) seçeneği tıklanır. Ardından alt sekmede yer alan ilgili yıl için “Beyanı Gir/Güncelle” seçeneği işaretlenir.
Karşınıza çıkan ekranın üst kısmında işletmeye ait güncel bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilerin doğruluğundan emin olunmalı, gerekirse sağ üst köşedeki “Tesis Bilgileri Güncelle” bölümünden düzenleme yapılmalıdır.
Sonraki aşamada, işletmenin faaliyetine bağlı olarak NACE kodları girilmelidir. NACE kodu yanındaki kapasite alanına ise işletmenin kapasitesine ait bilgi yazılır. Kapasite raporu bulunmayan işletmeler için örnek miktarlar kullanılabilir.
NACE bilgilerinin girilmesi ve kaydedilmesinin ardından “Beyan Edilecek Atığım Var” seçeneği işaretlenir ve “Yeni Atık Beyanı Ekle” butonuna tıklanır. Açılan ekranda, atık bilgileri ayrıntılı olarak doldurulur: Atık kodu, miktar, işlem yeri, işleme yöntemi ve atık işleme tesisi bilgileri girilir.
İşleme yönteminin belirlenmesinde işletmenin bulunduğu ile göre farklı kodlar seçilmelidir. İlgili il için hangi kodun geçerli olduğu, sistemdeki tabloda belirtilmektedir.
Atık bilgilerinin doldurulmasının ardından, onay işlemi gerçekleştirilir. “Onay İşlemleri” bölümünden “Onay Kodu Al” seçeneği tıklanır. Sistemde kayıtlı e-posta adresine gelen onay kodu girilerek süreç tamamlanır.
Son olarak, beyan formunun çıktısı alınmalı ve 5 yıl boyunca saklanmalıdır.
Sıfır Atık Yönetimi Nedir?
Sıfır Atık Yönetimi, oluşan atıkların minimize edilmesi, kaynağında ayrı toplanması, geri dönüştürülerek ekonomiye kazandırılması ve bertaraf edilecek son atık miktarının azaltılması esasına dayanan bir atık yönetim modelidir. Bu kapsamlı yaklaşımın temel amacı, atıkların kontrolsüz depolama veya yakma gibi çevre kirliliğine yol açan yöntemlerle bertaraf edilmesinin önüne geçmektir.
Sıfır Atık Yönetimi, atıkların kaynağında ayrıştırılması, etkin şekilde toplanması ve geri dönüşüm süreçlerine kazandırılmasını hedeflemektedir. Bu sayede doğal kaynakların tüketimi azaltılırken atık depolama alanlarına duyulan ihtiyaç da önemli ölçüde düşürülmektedir.
Türkiye’de Sıfır Atık Yönetim Sistemi ilk olarak 2019 yılında pilot uygulamalarla hayata geçirilmiş, ardından 2022 yılında tüm ülkeye yaygınlaştırılmıştır. Bu kapsamda belediyeler, okullar, resmi kurumlar, sanayi tesisleri, alışveriş merkezleri, havalimanları gibi tüm kamu ve özel sektör kuruluşları Sıfır Atık Yönetimine dahil olmuştur.
Sıfır Atık Yönetim Sistemi, Entegre Çevre Bilgi Sistemi (EÇBS) ile tam entegre bir şekilde çalışmaktadır. EÇBS’ye üye olan tüm kurum ve kuruluşlar, atık verilerini bu platform üzerinden sisteme aktararak Sıfır Atık Beyanı yapmakta ve takibini sağlamaktadır.
Kuruluşlar, tesislerinde oluşan atıkları; kağıt, plastik, cam, metal, biyo-atık gibi kategorilere ayırarak kaynağında ayrıştırmakta, Sıfır Atık Yönetim Sistemi kurallarına uygun şekilde toplanmasını ve geri dönüşüme kazandırılmasını sağlamaktadır. Bu süreçler detaylı olarak EÇBS’ye kaydedilmekte ve merkezi olarak takip edilebilmektedir.
Sıfır Atık Yönetim Sistemi kapsamında her kuruluş, periyodik olarak Belediyelerin Sıfır Atık Yönetim Sistemine üye olarak “Sıfır Atık Belgesi” almalı ve atık yönetim planlarını hazırlamalıdır. Sistem, uygulamaya geçtikten bu yana pek çok alanda önemli başarılar elde etmiştir. Bu sayede atıkların geri dönüşümü arttırılarak doğal kaynakların tüketimi azaltılmış, depolama alanlarının kullanımı düşürülmüştür.
Sıfır Atık Sistemi’nin yaygınlaşması, aynı zamanda çevre bilinci ve sektörünü de geliştirmiştir. Atık yönetimi ve geri dönüşüm alanlarında yeni istihdam olanakları yaratılmış, ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır. Halkın da bilinçlenmesiyle birlikte atık ayrıştırma alışkanlığı giderek artmıştır.
Türkiye’de EÇBS ve Sıfır Atık Yönetiminin Geleceği
Entegre Çevre Bilgi Sistemi ve Sıfır Atık Yönetimi, Türkiye’de atık sorununa kalıcı çözümler üretme yolunda büyük başarılar elde etmiştir. Bu sistemler sayesinde atıkların daha etkin biçimde toplanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi mümkün hale gelmiştir.
Ancak bu başarının sürdürülebilir olması için sistemlerin sürekli geliştirilmesi, daha da yaygınlaştırılması ve halkın bilinç düzeyinin daha da artırılması gerekmektedir. Bu noktada yerel yönetimlere ve merkezi otoritelere büyük sorumluluklar düşmektedir.
Gelecekte EÇBS ve Sıfır Atık Yönetim Sisteminin yasal altyapısının güçlendirilmesi, atık yönetimi mevzuatlarının uluslararası standartlara uyumunun sağlanması beklenmektedir. Ayrıca sistemlerin dijitalleşme kapasitesinin artırılması, atık verilerinin takibinde daha ileri teknolojilerden faydalanılması da önem arz etmektedir.
Kuruluşların, gayrisafi yurt içi hasılaya bağlı olarak atık üretme oranları baz alınarak teşvik veya yaptırım sistemleri geliştirilebilir. Endüstri kuruluşlarının, ürünlerin üretim aşamasından tüketim sonrasına kadar geçen süreçlerde oluşan atıkların minimize edilmesi için çalışmalar yürütmeleri gerekecektir.
Tüketicilerin de bilinçlendirilerek atıkların minimize edilmesine yönelik çabaların desteklenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu noktada geri dönüşümün artırılması adına eğitim kampanyaları, atık ayrıştırma uygulamalarının yaygınlaştırılması, geri dönüşüm merkezlerinin sayısının ve kapasitesinin artırılması hedeflenmelidir.
Sonuç olarak, EÇBS ve Sıfır Atık Yönetiminin günümüzdeki başarıları, atık konusundaki ciddi yaklaşımın ve kararlılığın bir göstergesidir. Ancak daha yeşil ve sürdürülebilir bir dünya için bu çabaların geliştirilmeye ve güçlendirilmeye devam edilmesi büyük önem taşımaktadır. Kamunun, özel sektörün ve halkın tüm paydaşlarla iş birliği yaparak bu konuya sahip çıkması, geleceğimiz için hayati bir gerekliliktir.